Cộng đồng tranh cãi về tiền bản quyền NFT

Tranh luận về vấn đề cốt lõi của bản quyền NFT đang nổ ra trong cộng đồng nhà đầu tư NFT; đặc biệt nhắc đến “quyền tác giả” - yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến phí giao dịch.

Nguồn cơn tranh cãi về bản quyền NFT

Câu chuyện bắt đầu khởi nguồn từ SudoSwap - một giao thức AMM dành cho các NFT trở nên thu hút nhiều người dùng khi giúp đem lại thanh khoản tự động trên các sàn giao dịch. Tuy nhiên, so với các “chợ” NFT truyền thống khác như OpenSea, điểm khác biệt của SudoSwap nằm ở chỗ nó không trả phí bản quyền lại cho tác giả gốc tạo ra. Nói cách khác, toàn bộ phí giao dịch sẽ chuyển thẳng về quỹ của của SudoSwap. Và vì thế, khách hàng củaSudoSwap được cắt giảm phí giao dịch, chi trả rẻ hơn.

Ngoài ra, mới đây X2Y2 - một sàn giao dịch NFT khác trên Ethereum ra thông báo rằng sẽ triển khai tính năng cho phép người mua toàn quyền quyết định có trả phí bản quyền cho tác giả hay không. 

Khác với lầm tưởng của nhiều người dùng, phí bản quyền NFT không phải là yếu tố bắt buộc mà người dùng tuyệt đối “không thể lờ đi”. Việc thực hiện phí bản quyền chỉ dựa trên cơ sở là các hợp đồng thông minh (từ các sàn NFT). Tuy nhiên, trước hết phải thông qua sự chấp thuận (Approval) của chủ sở hữu NFT để chuyển nhượng trong ví của họ.

Để giúp tác giả gốc của các sản phẩm NFT “chống lại” những bất công nhắm vào họ, một số đề xuất như chặn các sàn NFT không tôn trọng quyền tác giả và chỉ cấp quyền truy cập với một số NFT nhất định; áp dụng một số khoản phí cứng (flat fee) đối với mỗi lần chuyển nhượng. Song, người dùng sẽ vẫn có những cách để vượt qua chướng ngại về phí này:

• Gửi NFT và nhận lại tiền trong hai giao dịch khác nhau, tương tự như giao dịch OTC;
• Mua bán NFT với giá thấp trên sàn để giảm đi phí bản quyền (vì phí bản quyền thường được tính theo % giá trị giao dịch chứ không được cố định) và trả nốt phần tiền còn lại thông qua một giao dịch khác on-chain hoặc off-chain giữa hai ví;
• Sử dụng wrapped contracts: tương tự như cách làm thứ nhất, phức tạp hơn nhưng cũng hạn chế được phần nào rủi ro khi giao dịch OTC. Phiên bản “wrapped” sẽ được trỏ tới bộ sưu tập gốc, còn những tác phẩm gốc sẽ được chuyển tới một bên thứ ba nắm giữ (chuyển tokens từ ví này sang ví khác sẽ không bị tính phí bản quyền). Token wrapped sẽ được xem như một tờ giấy khế ước để chủ sở hữu có quyền sở hữu NFT bản gốc của họ sau khi đã thanh toán đầy đủ giá cả cho người chủ trước đó.

Tranh luận nổ ra

Rõ ràng việc giảm phí bản quyền mang lại lợi ích cho phía người mua khi được giảm phí giao dịch. Nhưng mặt khác, điều này rất thiệt thòi cho các nghệ sĩ và tác giả - nhân tố đóng vai trò cực kỳ quan trọng để quảng bá thị trường NFT đến với công chúng. 

Song, @0xfoobar - một lập trình viên có tầm ảnh hưởng trong cộng đồng tiền mã hóa & NFTs - cho rằng nên xóa bỏ phí bản quyền NFT, qua một bài chia sẻ mới nhất trên Substack; nhấn mạnh rằng “Phí bản quyền sẽ gây chia rẽ về động cơ của tác giả và người mua”.

@0xfoobar chú ý đến cách thu phí bản quyền của dự án. Anh nói nếu thực sự họ muốn thu lời từ đó, họ sẽ tìm cách tăng khối lượng giao dịch mà không phải vốn hóa của các NFT.  Đây cũng chính là động cơ để các dự án tạo ra những đợt fomo và panic sell ngắn hạn để đẩy khối lượng lên cao đột ngột và sau đó, thu về nhiều phí giao dịch nhất có thể mà không quan tâm đến chất lượng dự án.

Tài khoản 0xfoobar đề xuất một giải pháp là sử dụng Thuế Harberger (Harberger Tax). Theo đó, người dùng sẽ tự định giá tài sản của mình và trả một khoản phí tương ứng với mức giá đã đưa ra. Bất kì ai, ở bất kể khoảng thời gian nào, cũng có thể mua lại loại tài sản này. 

Khi áp dụng Thuế Harberger, tài sản sẽ luôn được “treo bán” (thay vì chỉ được phép nắm giữ). Phương pháp áp Thuế Harberger đảm bảo rằng tài nguyên được phân bổ tới đúng người – những cá nhân và tổ chức đủ nguồn lực để khai thác dòng tiền từ loại tài sản này, thay vì bị nắm giữ và neo giá cao ngất ngưởng trong khi không tạo ra thêm được lợi ích thặng dư cho xã hội.

Bình luận về đề xuất này, @punk6529, nhà sáng lập dự án Open Metaverse, nêu rằng Thuế Harberger chỉ hoạt động tốt trên lý thuyết nhưng bản chất, nó sẽ khiến khoảng cách giàu - nghèo tệ hơn. Bởi người giàu có nhiều điều kiện về vốn và trả nhiều thuế hơn, định giá tài sản cao hơn, trong khi những người có số vốn hạn chế sẽ gặp vấn đề về thanh khoản khi bị buộc phải trả một khoản thuế cao hơn dòng tiền họ kiếm được, dẫn đến “người ít tiền” buộc phải định giá tài sản của mình thấp đi và cuối cùng, những loại tài sản này sẽ luôn bị mua lại bởi những “cá voi” trên thị trường.

Thêm vào đó, @punk6529 đồng thời giải thích việc áp dụng Thuế Harberger lên một loại tài sản như NFTs là một ý tưởng “kinh khủng”. Bởi NFTs là một loại sản phẩm về văn hóa mà không phải là một công cụ kiếm tiền như đất đai và vì thế, hình thức đánh thuế này được áp dụng sẽ chỉ làm cho NFTs bị thâu tóm bởi những cá nhân hay tổ chức giàu có, đi ngược lại với triết lý vì cộng đồng vốn có của những dự án NFTs